علم بیان و تطبیق آن در قرآن کریم و نهج البلاغه 

جلسه اول: مروری بر تاریخ بلاغت در یونان و روم باستان، عصر جاهلی و دورۀ اسلامی

جلسه دوم: ادامۀ تاریخ بلاغت در دورۀ اسلامی و معرفی آثار بلاغی اسلامی تا عصر حاضر

جلسه سوم : معرفی علوم بلاغی و کارکردهای آنها در بلاغت عربی، تعریف علم بیان و مناقشه در آن

جلسه چهارم:  تشبیه: ارکان و اغراض آن

جلسه پنجم: اقسام تشبیه، تمثیل در نزد عالمان بلاغی

جلسه ششم: مجاز مرسل و اقسام آن

جلسه هفتم: استعاره و نقش آن در اندیشه و ادبیات، اقسام استعاره براساس حسی و عقلی بودن طرفین آن

جلسه هشتم: اقسام استعاره: اصلیه و تبعیه، مطلقه و مجرده و مرشّحه، استعارۀ تمثیلیه

جلسه نهم: استعارۀ مصرّحه و مکنیّ عنها و تطبیق آن در قرآن کریم

جلسه دهم: کنایه و اقسام آن

جلسه یازدهم: بررسی صور بیانی در خطبۀ شقشقیه

جلسه دوازدهم: بررسی صور بیانی در گزیده‌هایی از نهج البلاغه

 

معرفی منبع اساس:

تلخیص المفتاح خطیب قزوینی (د 739 ق) تلخیص انتقادی بخش سوم کتاب مفتاح العلوم سکّاکی (د 626 ق) است که به جهت جامعیت و سبک نیکوی ارائۀ مطالب مورد استقبال دانشمندان قرار گرفت به گونه‌ای که از همان اوان تألیف بر آن صدها شرح و حاشیه زده شده است. این کتاب در طول هفت سده به متن پایۀ علوم بلاغی در زبان عربی و حتّی فارسی تبدیل شده به گونه‌ای که دانشجویان علوم اسلامی را گریزی از آموختن و مدارسۀ آن نیست. با توجّه به محدودیت زمان در آموزش علوم بلاغی، در کتاب «شرح تلخیص المفتاح به همراه تاریخ مختصر علوم بلاغت» تلاش گردیده ضمن حفظ متن اصلی تلخیص المفتاح هرجا عبارات آن دارای اغلاق و پیچیدگی باشد، افزوده‌هایی محدود از شرح مختصر سعد الدین تفتازانی (د 792 ق) و سایر شروح معتبر اضافه گردد. آموزش کامل این متن هشت واحد دانشگاهی نیاز دارد اما با توجّه به محدودیت زمان در مدرسۀ پاییزه پس از معرفی شاخه‌های سه‌گانۀ علوم بلاغی و کارکردهای آن، به نحو تفصیلی به صور بیانی پرداخته و سعی در تطبیق آنها در قرآن کریم و نهج البلاغه خواهیم داشت. شایان ذکر است از آنجا که خطیب قزوینی در بیان مثال‌هایی برای صور بیانی از آیات قرآن کریم بهره می‌گیرد، دو جلسۀ انتهایی دوره تنها به نهج البلاغه خواهیم پرداخت.